Wciornastki – jak rozpoznać i czym zwalczyć?

2025-01-27

Wciornastki to jedne z najpopularniejszych owadów żerujących na roślinach. Występują na całym świecie, nawet na Antarktydzie. Zamieszkują różne środowiska, ale ich największą obecność stwierdzono w rejonach tropikalnych. Sklasyfikowanych jest około 6 tysięcy gatunków, z czego w Europie odnotowano około 400 a w Polsce – około 220.

Wciornastki są trudne do zauważenia, przy czym wyrządzają nieodwracalne szkody w uprawach, powodując, że towar staje się nieatrakcyjny do sprzedaży. Jak wyglądają i czym zwalczyć te niebezpieczne szkodniki?

Jak wyglądają wciornastki? Charakterystyka wciornastków

Wciornastki (Przylżeńce, Thysanoptera) to małe, podłużne owady o długości około 1-2 milimetrów. Ich kolor może różnić się w zależności od gatunku, najczęściej można spotkać owady o barwie pomarańczowej, brązowej, czarnej lub zielonej. Posiadają asymetryczny, kłująco-ssący aparat gębowy. Dorosłe osobniki mają dwie pary cienkich i podłużnych skrzydeł, których brzegi pokryte są włoskami.

Formy dorosłe wciornastka żyją od 2 do 4 tygodni. Składają w tym czasie kilkadziesiąt jaj, z których wylęgają się larwy. Liczba pokoleń rocznie może wahać się od 1 do 15. Im wyższa temperatura, tym cykl życiowy jednej generacji jest krótszy.

Wciornastki mogą być przenoszone z wiatrem.

Czas występowania wciornastków

Wciornastki mogą pojawiać się przez cały okres wegetacji, ale w okresie wysokich temperatur i braku opadów należy spodziewać się zwiększenia populacji. Deszcze i spadek temperatury powodują zmniejszenie liczby wciornastków.

Na jakich roślinach żerują wciornastki?

Szkodniki atakują wiele gatunków roślin, zarówno sadowniczych, warzywniczych i rolniczych, a także ozdobnych. Żerują w zbożach i wielu roślinach w gruncie i pod osłonami. Wciornastki atakują różne części roślin, głównie liście, pobierając ich sok komórkowy.

W Polsce można najczęściej spotkać:

wciornastka tytoniowca – żeruje w uprawie pomidora, ogórka, sałaty, papryki, grochu, fasoli i innych;
wciornastka cieplarka – atakuje głównie rośliny ozdobne, jak np. fikus, bluszcz, palma;
wciornastka zachodniego – atakuje szczególnie rośliny szklarniowe, między innymi paprykę, ogórka, bakłażana, chryzantemy;
wciornastka szklarniowca – żeruje głównie na roślinach pod osłonami, takimi jak np. ogórek, pomidor, papryka;
wciornastka różówka – żeruje na wielu gatunkach krzewów i pnączy, np. róży czy magnolii oraz w uprawie truskawki, maliny, borówki i innych.

Warto wiedzieć, że nie wszystkie gatunki wciornastków są szkodnikami roślin, niektóre to gatunki grzybożerne, porostożerne a także drapieżne, polujące np. na roztocza.

Objawy żerowania wciornastka

Najczęściej oznaki żerowania wciornastka można zauważyć po wyglądzie liści i kwiatów. Poprzez nakłuwanie tkanek roślinnych i wysysaniu soków powstają na liściach drobne, jasne, wypełnione powietrzem plamki, które z czasem zmieniają kolor na srebrzysty. Można również zaobserwować ciemne odchody w postaci niewielkich punkcików znajdujące się na spodnich stronach liści. Na kwiatach mogą wystąpić przebarwienia lub deformacje. Wysysanie pąków kwiatowych i zawiązków owoców prowadzi do ich przedwczesnego opadania. Początkowo oznaki żerowania widoczne są miejscami, jednak z czasem rozprzestrzeniają się po całej roślinie. W przypadku silnej inwazji szkodnika, liście zaczynają usychać i brązowieć, natomiast na kwiatach ozdobnych okres kwitnienia zostaje skrócony.

Monitoring wciornastków

Ze względu na niewielkie rozmiary szkodnika, bardzo ciężko jest go zauważyć na roślinach. Dlatego w poszukiwaniu osobników warto wspomagać się lupą. Jednak zdecydowanie łatwiejszym sposobem jest przeprowadzenie testu z użyciem białej kartki. Należy potrząsnąć kilka razy rośliną nad kartką - wciornastki powinny spaść. Mimo, że są bardzo malutkie, łatwo można je dostrzec jako ruszające się, drobne przecinki.

Innym sposobem jest użycie taśm i tablic sygnalizacyjnych wabiących wciornastki. Dzięki regularnemu monitorowaniu można na wczesnym etapie wyłapać szkodniki i oszacować ich liczebność. W zależności od pory roku wykorzystywane są niebieskie (wiosna, lato) i żółte (jesień, zima) taśmy sygnalizacyjne.

Domowe sposoby zwalczania wciornastków

Pierwszym krokiem, jaki należy podjąć jest odizolowanie rośliny od pozostałych na około 2 tygodnie i zapewnienie jej podwyższonej wilgotności. Koniecznie należy umyć roślinę, np. pod prysznicem, dokładnie myjąc liście z obu stron. Zalecana jest również wymiana ziemi w doniczce.

Inne sposoby na pozbycie się wciornastków to:

zakup dobroczynków – pożytecznych organizmów, które zjedzą wciornastki;
usunięcie mocno zaatakowanych fragmentów roślin;
sporządzenie domowego oprysku na wciornastki – np. z mydła, czosnku, krwawnika;
użycie gotowych, naturalnych preparatów.

Chemiczne metody zwalczania wciornastków

Istnieje skuteczny sposób na zwalczenie wciornastków – wykorzystanie środków ochrony roślin przeznaczonych do zwalczania tego szkodnika. Rekomendujemy zastosowanie poniższych preparatów.