Wapnowanie - kiedy i po co wapnować glebę?

Około 70% gruntów uprawnych w Polsce klasyfikuje się do grupy gleb kwaśnych lub bardzo kwaśnych. Wynika to z rodzaju skał macierzystych, czyli w większości z kwaśnych skał osadowych. Co więcej, gleby te są dodatkowo zakwaszane między innymi przez:

- stosowanie nawozów fizjologicznie kwaśnych (azotowych, szczególnie z siarką);

- wynoszenie wapnia wraz z plonem;

- kwaśne deszcze;

- mineralizację materii organicznej.

Obniżanie się odczynu gleby jest naturalnym procesem, dlatego też wapnowanie pola jest jednym z podstawowych zabiegów agrotechnicznych wykonywanych przez rolników w celu uregulowania pH gleby i udostępnienia składników mineralnych roślinom.

Po co nawozić glebę wapnem?

Głównym celem wapnowania jest odkwaszenie gleby, czyli podwyższenie jej odczynu (pH) do odpowiedniego poziomu. Optymalne pH dla większości roślin wynosi ok. 5,5 - 7,5 (lekko kwaśny - obojętny). Zbyt kwaśny odczyn pH może wpływać na słabe działanie nawozów mineralnych, rośliny mogą nieefektywnie pobierać składniki pokarmowe (szczególnie azot i fosfor), w wyniku czego ich wzrost jest osłabiony. Prowadzi to do spadku jakości i ilości plonu. Rośliny zaopatrzone w wapń są bardziej odporne na czynniki stresowe oraz na choroby fizjologiczne, takie jak sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców u warzyw psiankowatych.

Jakie są korzyści z wapnowania gleby?

Wprowadzając wapń do gleby poprawiane są jej właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne, co w dalszej kolejności prowadzi do poprawy kondycji roślin. Dzięki nawożeniu wapnem zakwaszenie gleby jest obniżane i możliwe jest utrzymanie jej optymalnego pH. Przy odpowiednim odczynie gleby składniki pokarmowe są lepiej przyswajane przez rośliny. Oznacza to, że zabieg wapnowania należy wykonać przed podstawowym nawożeniem nawozami mineralnymi. Aby nawozy azotowe i NPK były lepiej pobierane, musi być wcześniej uregulowane pH gleby. Dodatkowo, lepsza przyswajalność nawozów prowadzi do zmniejszania ogólnych kosztów nawożenia Przy optymalnym dla danej rośliny pH gleby zwiększona jest dostęność składnikó odżywczych, które są lepiej wykorzystywane przez rośliny. Prowadzi to do dużych oszczędności. Znaczną korzyścią z wapnowania jest poprawa systemu fitosanitarnego gleb. Istnieją patogeny, dla których gleby kwaśne stanowią idealne warunki do rozwoju i kolonizowania oraz infekowania roślin. Przykładem są patogeny wywołujące kiłę kapustnych. Podniesienie odczynu powoduje ograniczenie ich występowania. Dużą korzyścią z wapnowania jest ograniczenie szkodliwego działania metali ciężkich, które są pobierane przez korzenie roślin i transportowane do części jadalnych. Zaletą jest także polepszenie struktury gruzełkowatej gleby, lepszze dotlenienie i poprawa wchłanialności wody. Gleba jest odporniejsza na działanie wody i dłużej ją zatrzymuje. Staje się łatwiejsza do uprawy maszynami. Odkwaszenie gleby tworzy korzystne warunki dla drobnoustrojów, co przyczynia się do zwiększenia występowania ich w glebie. Większa bioróżnorodność to większa konkurencja dla patogenów, które infekują system korzeniowy roślin. Wapnowanie neutralizuje toksyczne związki glinu, które są uwalniane w kwaśnym odczynie i działają toksycznie na system korzeniowy roślin. Dodatkowo, przy kwaśnym pH glin łączy się z fosforem, co prowadzi do jego uwstecznienia do postaci nierozpuszczalnych i niedostępnych dla roślin.

Kiedy wapnować glebę?

Najlepszym terminem na wysiew wapna nawozowego jest okres pożniwny, po zbiorach owoców i warzyw, czyli późnym latem i jesienią. Jest to najlepszy okres ze względu na równomierne i stopniowe podwyższanie pH. Szybkość odkwaszania ziemi zależy od temperatury i opadów. Im zima jest mroźniejsza i suchsza, tym odkwaszanie ziemi przebiega wolniej.

Wapno należy równomiernie wysiać w precyzyjnie ustalonej dawce i wymieszać z ziemią na głębokość ok. 15 - 20 cm.

Wapnowanie można również przeprowadzić zimą. Należy pamiętać, że taki zabieg powinno wykonać się wczesnym rankiem na powierzchniach płaskich, z których wody roztopowe nie wypłuczą wysianego wapna. Konieczne jest spełnienie jednego warunku: gleba nie może być zamarznięta do głębokości ponad 25 cm ani pokryta wodą i śniegiem.

Zabieg wapnowania można również wykonać wiosną, jednakże lepszy efekt w wyglądzie i plonowaniu widać po wapnowaniu jesienią. Decydując się na wiosenne wapnowanie warto pamiętać, że używa się wtedy tylko nawozów wolno działających.

Wybierając termin wapnowania należy zwrócić szczególną uwagę na odstęp między wysianiem wapna i innych nawozów. Nie wolno stosować wapna z nawozami organicznymi (szczególnie z obornikiem), nawozami fosforowymi oraz mineralnymi azotowymi w formie amonowej. Co więcej, musi być zachowana przerwa ok. 4 - 6 tygodni pomiędzy tymi zabiegami. W przeciwnym razie może dojść do uwstecznienia składników pokarmowych lub ulatniania się amoniaku.

Ile wapna zastosować?

Ilość i rodzaj zastosowanego wapna najlepiej ustalić na podstawie analizy gleby. Praktyka wskazuje, że bezpieczne i efektywne wapnowanie powinno być wykonywane mniejszymi dawkami, ale systematycznie, tak aby jednorazowo nie stosować więcej jak połowę zalecanych dawek, a po 2 - 3 latach zabieg powtórzyć. Dawka zależy od odczynu pH gleby i klasy zapotrzebowania na wapnowanie, rodzaju wapna oraz składu granulometrycznego gleby.

Przykładowo, wapno węglanowe zawiera 45% CaO, a więc chcąc zastosować 1,5t czystego CaO/ha należy wysiać 3,3t tegoż wapna (1,5t CaO : 0,45 = 3,3t/ha).

Na glebach lekkich oraz z optymalnym odczynem najkorzystniej jest stosować małe dawki 0,5 - 1,0 t CaO/ha co 2 - 3 lata, natomiast na glebach ciężkich dawki mogą być wyższe i rzadsze - co 4 - 5 lat. Przyczyną tego jest fakt, że na glebach lekkich, piaszczystych wapń jest dużo szybciej wypłukiwany.

Jakie wapno wybrać?

Na rynku dostępne są różne rodzaje nawozów do wapnowania. Podstawowym kryterium jest ich skład chemiczny. Wyróżnia się dwa główne typy nawozów wapniowych: w formie tlenkowej i węglanowej.

Nawozy tlenkowe (np. wapno palone) zawierają wapń w postaci tlenku i odznaczają się szybkim działaniem. Przeznaczone są do gleb ciężkich oraz do gleb o bardzo niskim odczynie pH. NIe zaleca się ich stosowania na glebach lekkich, jedynie interwencyjnie w bardzo niewielkich dawkach. Zastosowanie go wiąże się z dużym ryzykiem wyeliminowania życia biologicznego w glebie.

Nawozy węglanowe (np. kreda nawozowa) zawierają wapń w postaci węglanów, formę wapnia naturalnie występującą w przyrodzie i charakteryzują się wolnym, długofalowym, ale skutecznym działaniem. Przeznaczone jest do stosowania na glebach średnich i lekkich oraz glebach organicznych i organiczno - mineralnych. Zaleca się także do wapnowania zachowawczego gleb cięższych. Wapno węglanowe jest bezpieczną formą w stosowaniu pogłównym na plantacje wieloletnie.

Istnieje jeszcze jeden rodzaj nawozu do wapnowania - z dodatkiem magnezu. Zaleca się stosowanie go na glebach ubogich w magnez.

 

źródło: Grupa Azoty, Agrarius